Erfgoed Fundaasje

Nijs

AS IT OAN ERFGOED FUNDAASJE LEIT YN 2021 WER GEARWURKING MEI TRESOAR

De Stichting Erfgoed Fundaasje sil yn 2021 op ’e nij oparbeidzje mei Tresoar as it oan ’e Stichting leit. De beide ynstellings hienen sûnt 28 oktober 2016 in fruchtbere gearwurkingsoerienkomst, mar dy waard yn juny 2018 troch Tresoar ferbrutsen.

As fan ’t jier by Tresoar in nije direksje oantreedt, wol Erfgoed Fundaasje dy gearwurking wer fuortsette.
Erfgoed Fundaasje hat in oerienkomst mei de Gemeente Waadhoeke oangeande it foar de takomst feilichstellen fan agraryske bedriuws- en famyljeargiven. Dy argiven binne iepensteld foar ûndersyk. Sjoch ek hjirûnder: Oer ús.

It leit foar de hân dat it mienskipsbesit dat bûten de grinzen fan Waadhoeke falt, ûnderbrocht wurdt by Tresoar, oerienkomstich har kearntaken.

IN GREEP ÚT ÚS KOLLEKSJE

Klik op de foto’s om mear te sjen (brûk de pylkjes)

Foto’s: Anne Rodrigues

1
een goed geweten is voor de ziel wat
deez zondheid is voor het lichaam

Learboekje fan Gerben Reimers Brouwer
(* Sjoelemastate ûnder Menaam 1829 † Bessebuorren 1914),
de plaatsjes binne der by de drukker mei de hân ynkleure: full colour yn 1839.

Learboekje fan Jacob Klazes Gosliga (Bitgummole 1831-1906),
út 1846, de wiisnoas is dan 15 jier.

Op it omkaft Jabik wiisgearige skriuwoefeningen:
Wat Gij beloofd hebt moet Gij houden al leed Gij er ook schade bij
Wilt Gij dit niet gaarne dan moet Gij niet beloven.
Het gebeurt somtijds dat neiging en pligt tegen elkander inloopen; dan moet neiging altijd voor pligt wijken.
Wees behoudzaam in het beloven, zorgvuldig in het nakomen
Wanneer men anderen tot het verrigten van iets goeds behulpzaan kan zijn moet men zich niet onttrekken
Hulp te verlenen waar men kan is altijd pligtmatig verdient lof en verwerft achting
Dikwerf brengt dit te doen zelfs voordeel aan doch het is de les anderen in het verrigten van iets goeds hulp te bieden waar men kan
een goed geweten is voor de ziel wat deez zondheid is voor het lichaam

2
Tsjerkebibeltsje

anneks psalmboek út 1883 fan Antje Fokkes van der Meer
(* Menaam 1865 † Huzum 1926).
Antsje, neamd Anne, wurdt hjir deftich as Anna skreaun.

3
Selsmakke gedicht

Poezyalbum út 1905 fan Magdalena Hettes Hettema
(* Bitgum 1890 † Ljouwert 1977).
Hjir in selsmakke Frysk fers fan Leen har omke Nammen Jeltes de Boer (* Boazum 1858 † Menaam 1912), ferwer te Menaam. Hy hat syn eigen stavering.

Oan Leen!

Wat sil ik dij doch schrouwe
Mien allerbeste Nicht!
Wol mij nou toch ris ljouwe
Want ik hef gjin gedicht.
’k Hef alle winschen neitocht,
Die’t ien dit boekje stean.

Maar t jouwt mij dan gjin ljocht
En ’k tocht het sil net gaen
Der het men heit en mem en minke
Sa goed ken ’k net betinke
En tsjisse en fokke der noch bij
Ik riem net hael sa goed as sij
’k Soe sisse nim het best er uut
Dat winskje ik dan ta besluut

Nammen de Boer

4
Deiboek

fan Magdalena Hettes Hettema. Leen skreaf tsientallen skriften fol.

5

Gerben Reimers Brouwer (Bitgum 1886-1961), redigearde histoarise optochten, hjir in drukte folchoarder. Grutte Pier wurdt in Van Heemstra neamd, doe wie blykber noch net bekend dat de man in Donia wie.
Ek skreaf Gerben histoarise tonielstikken. Hjir in fragmint oer Wigle van Aytta.

6

Opskriuwboekje mei dêryn in taspraak fan Reimer Gerbens Brouwer
(* Bessebuorren 1856 † Bitgummole 1929), hâlden yn 1920 doe’t er fjirtich jier troud wie mei Trijntje Jacobs Gosliga (Bitgummole 1856-1936).
Yn eigen stavering:
Ik tochte nies sa aan Vader Jakob die zeit doe hij wer om kaam van Padden Aram en doe hij zeeg al dat geene wat hij verkriege hie, mei myn stok bin ik oer deze rivier tein doe’t ik hinne gong en nou’t ik wer om kom ben ik tot twa Heiren.
Ik bin voor 40 jier ek hinne tein en dat net za fier ou, tichte bij, hier bij de Borne. Mien reis wie doe om Nienke van Jakob en Durkje. Nou die waar doe oen mij oustien. Ik moast belove goed op har te passen. Ja dat hiene ze sels ek dien.

7

Notysjeboekje oer it gemaak.

Lesboekje fan Pieter Douwes van der Schaaf. ‘En die het houdt dat is een schellem. Is het zoo niet?’ skriuwt de bysfeint.

Lokwinskbrief út de famylje Hannema. De ôfstjoerder en ûntfanger binne net bekend, mar likegoed net ûnbemind. Nei har identiteit wurdt noch speurd.

3

Oranje-Nassau

Underskieding yn ’e oarder fan Oranje-Nassau fan Johannes Romkes Hannema (* Tsjom 1874 † Frjentsjer 1960), troud mei Maaike Jans Goslinga (* Wjelsryp 1875 † Frjentsjer 1953).
De stikken 2 en 3 binne út it erfskip fan Cornelia Hannema te Frjentsjer

5
Skriuwstel

fan Antje Dirks van der Schaaf (* Bitgummole 1886 † Ljouwert 1957), troud mei Gerben Reimers Brouwer.

Achter dat skriuwstel foto's út in fotoalbum út de neilittenskip fan Antje Dirks van der Schaaf.
Op ’e portretten (út it boek): Anne har âldere suster Sieuwke (* Bitgummole 1884 † Winsum 1962) en har man Sjoerd Yebs Reitsma (* Wommels 1882 † Winsum 1970), dy’t buorken op Uylenburg oan ’e Kouweweg ûnder St.-Jabik en op Wækens ûnder Winsum.

6
Hantekeningstimpel

fan Tjitze Hettes Hettema (* Bitgum 1889 † Ljouwert 1957).
As Tsjisse op hannelsreis wie, koe syn broer Fokke of ien fan it personiel de brieven ûnderstimpelje.

7
Lakstimpel

fan Hette Tjitses Hettema (* Bitgum 1863 † Ljouwert 1947).
Skonken oan Erfgoed Fundaasje troch de erven Maaike Veenstra-Miedema te Noarch.

 

10
Tabaksdoaze

fan Frans Rinses Haadsma (* Hemmemastate ûnder Menaam 1817 † Menaam ûnder Bitgum 1897), boer, troud mei Geertje Sybes Osinga (* Berltsum 1824 † Menaam ûnder Bitgum 1859).
Oan ’e binnenkant fan it deksel de inisjalen F.R.H. en 1839.

Doe’t Frans ferstoar wienen syn frou en syn fiif bern him foargongen. (Rinse, 23 jier âld, Jetske, 22 jier, Bottje mar 2 jier, de twadde Bottje, 22 jier en Sybe, 25 jier âld)

Sybe (Bitgum 1854-1879), syn lêste soan, naam it beslút dat nei syn dea gjin uterlike tekens fan rou mear droegen wurde moasten, oars soe de famylje neffens de bewende fêststelde tradysje erflik swarte klean drage moatte.

Binnenkant deksel tabaksdoaze de inisjalen F.R.H. = Frans Rinses Haadsma, en it jiertal 1839.
Sulvermerken:
Binnenkant deksel yn hoeke: masterteken DK dêrûnder 2
Midden: kantoarteken = minervakop (skildknaap mei yn syn muts in letter) dy letter stiet foar it plak. De letter is hjir ûnlêsber, wierskynlik Ljouwert.
Boaium binnenkant: jierletter E: = 1839
Midden: gehalteteken = rinnende liuw. Hjir 2de gehalte sulver, dat is 835 tûzenste dielen gram op in kilo; 165 tûzenste dielen gram is koper.

2
Fotoalbum

út de neilittenskip fan Geertruida Hermanus Offringa
(* Mantgum 1891 † Ljouwert 1974 ).
Om yn te sjen.

3
Ik wil voor U strijdvaardig staan
En moest het zijn, voor U vergaan!

-poezyalbum fan Renske Reimers Brouwer
(* Muntsjesyl 1899 † Harns 1989).

-en fan Renske har mem, Geartsje Harmens van der Ploeg
(* Rie 1872 † Frjentsjer 1962).
Hjir in selsmakke fers fan har earste man Reimer Rinses Brouwer (* Froubuorren 1867 † Muntsjesyl 1902).
Hy wie ûnderwizer te Muntsjesyl.

Aan mij lieve Geertje.

Hoe zou ik U vergeten?
Ik weet, wat Gij mij zijt;
Als de aard het liefste en beste
Vergete mettertijd,
Ik zing het luid en en juich steeds weer:
‘‘Mijn Geertje lief! Ik min U teer!’’

Hoe zou ik U vergeten?
Uw beeld leeft in mijn hart;
Ik ben met U verbonden,
Met U, in vreugd en smart.
Ik wil voor U strijdvaardig staan
En moest het zijn, voor U vergaan!

Hoe zou ik U vergeten
In vreugd noch droefenis,
Zoolang een spoor van liefde
En leven in mij is?
Nee, ’k zoek U steeds en U alleen,
’k Min U mijn Geertje en anders geen!

Munnikezijl R Brouwer
13 Mei 1898.

 

4
Fjochter yn Atjeh

Feike Rinses Brouwer (* Sjoelemastate ûnder Menaam † Assen, Militêr Hospitaal, dêr begroeven mei militêre eare) focht yn Atjeh,en krige dêrfoar militêre ûnderskiedings:
Voor trouwe dienst - Atjeh 1875-1890 en
Voor krijgsverrigtingen - Atjeh 1896-1900.
Op ’e foto stiet Feike twadde fan links.

Feike woe nei Nederlân en syn froulju woenen dat opkeare. Doe’t dat net slagge, dienen se fynmeald hier yn syn iten en dêr is er yn Assen troch ferstopping yn ’e mage oan stoarn: de goena goena.

5
In greep út goud

-achter it gleske yn it spjeldsje sit in blommelânskipke makke fan hier fan Jouw Tjeerds Fokkema, boer te Menaam (Menaam 1796-1868), ferstoarn sûnder neiteam.
Middenyn it skilderijk de inisjalen: J T F.
-earmbân
-gouden rinkje
-floddermutsspjeld hearrend by it earizer fan Magdalena Harkes Tækema (Menaam 1833-1911).

6
Segelring

fan Gosse Hettema (* Ljouwert 1930 † Snits 1977).

7
Hazzesprong

fan Gerben Reimers Brouwer.
In hazzesprong is in piipúthimmelder, dit bonkje yn ’e achterpoat fan ’e hazze is it sterkst en dat waard sadwaande brûkt foar it piipútheljen.
Inisjalen yn it kopsulver: GRB.

fan Reimer Gerbens Brouwer
(* Sate 3, Súdhoek ûnder St.-Anne † Sjoelemastate ûnder Menaam 1871), Gerben syn heit.
Oan dizze hazzesprong komt gjin bonkje te pas: hy is kompleet fan sulver.

8
Geboarteleppel

fan Doekele Gerbens Brouwer (Bitgum 1917-1989),
krigen fan syn omke Doekele Dirks van der Schaaf
(* Bitgummole 1873 † Ljouwert 1956).

9
Teeleppeltsje

fan Dieuwke Klazes Nicolai (* De Him ûnder Wurdum 1792
† Barhûs ûnder Wurdum 1850),
twadde frou fan Doeke Wygers Hellema
(* Wânswert 1766 † Barhûs 1856).
Under it stâltsje de inisjalen DKN.

11
Twa reaukes

Ut it erfskip fan Antje Tjeerds Fokkema (Menaam 1801-1851) hat Erfgoed Fundaasje in 6-delich stel reaukes yn bewarring nommen (de grutte) en ien lytsenien.

12
Tsjerkejildbeurske

fan Anne Hettema (* Bitgum 1919 † Ljouwert 2011),
oer-oerbeppesizzer fan Anne Fokkema (hjirboppe).
Inisjalen op it dekseltsje: A. H.
Dat dit beurske gâns ferdrage moatten hat is dúdlik:
de boaiem is der finaal út.

13
Horloazje

fan Jantje Jentjes Siderius (* Doanjum 1868 † Bitgum 1915).

14
Horloazje-opwiner

en -ketting fan Doekele Doekeles de Boer (Dyksterhuzen 1811-1889).
Boer op Dyksterhuzen. De ôfbylding moat syn pleats foarstelle mei heaberch en op ’e oare kant de Bitgumer toer.
It sulvermerk yn it ketting is net mear te lêzen, it merk yn ’e horloazjeopwiner is: PC 114. Erfgoed Fundaasje hat nei ûndersyk fêststelle kinnen dat it hjir giet om Paulus Riddersma Cabboes syn wurk
(* Oldersum 1805 † Ljouwert 1859), hy levere ûnder dat merk fan 1836 oant syn dea.
It geheel sit noch yn it orizjinele doaske.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NIJE OANWINST: KOLLEKSJE SINNEMA

Op 23 desimber 2020 hawwe Sake Meindersma en Geertje Meindersma-de Boer te Burdaard oan Erfgoed Fundaasje skonken har Kolleksje Sinnema, dy omfiemet foto’s, roubrieven en oare dokuminten út de neilittenskip fan Gryt Sinnema.
Hjirneist Gryt Sinnema har muoike en har mem, Pyt en Gryt Boschma.
Rjochts de roubrief fan har oer-oerpake Hendrik Louws Palsma. Weardefol dat ek sokke roubrieven bewarre binne, smyt se net fuort!
Sjoch: Genealogy Sinnema.

ÛNTWERP TEGELTABLO TICHELAAR MAKKUM

Oan de Kolleksje Brouwer-Bitgum is tafoege in ûntwerp út 1953 (datum ferpakking: 7 july) foar in tegeltablo fan N.V. Tichelaars Kleiwarenfbriek te Makkum (Koninklijke Tichelaar, 1572)
It tablo wie wierskynlik ornearre foar in nij hûs fan de ierdappelkweker Arjen Gerbens Brouwer en Yke de Jong, pioniers yn ’e Noard Oast Polder, mar it is noait útfierd. De tekening yn swart potlead is 39 sm breed en 65 sm heech.
Sintraal stiet de libbensbeam, middenmank in doarpsgesicht mei tsjerke en kop-hals-romp pleats mei op ’e foargrûn in ploegjende boer achter in ienskaarploege lutsen troch in twaspan. Dêrneist in silende aak of snikke.
Underoan de beammestam stiet yn Jugendstylletters beskreaun: Psalm 24:2; en yn ’e woartels linksom: De Heare sines is de ierde, en rjochtsom: Hy hat se groune op’e séën. Op ’e ûndergrûn in iepen boek – de Bibel tink – mei de tekst: Dy’t oer-wint, ik/scil him/to iten/jaen van de/libbens-beam]Iep.[enbieringen] 2:7.
As dit tablo útfierd wie, soe it fyftjin tegels fan 13 x 13 sm. befette hawwe; trije yn ’e breedte en fiif yn ’e hichte, de rânê dêrby ynbegrepen.
De tekening is net sinjeard. Mooglik is de makker Jan Romkes Steensma (Purmerend 1887-Snits 1967; x 1918 Tjitske Steringa), dy’t sûnt 1907 as plateelskilder wurket by Tichelaar te Makkum.
_{Sjoch: P.J. Tichelaar, Fries aardewerk – Tichelaar Makkum 1868-1963, Primavera Pers, 2004, ISBN 9789074310901, side 213). Mei tank oan Pieter Frietema fan Keninklike Tichelaar.}

ANTIKE BEHANGÛNTWERPEN

Oan de Kolleksje Hellema is tafoege in samling ûntwerpen yn swart potlead en plakkaatferve foar plafond- en behangdekoraasje. Te sjen binne patroanen yn Jugenstyl mei blommefigueren en fûgeltsjes. Op ien is de Grutte of Sint Martenstsjerke fan Hallum útbylde.
De potleadtekeningen binne makke yn 1913 troch M.J. Steenstra. Wa wit wa’t dizze ûntwerper is?

HZPC hat hast de 125 jier helle

Hannelshûs Hettema is yn 1898 oprjochte.
Neffens oerlevering yn ’e famylje is dizze ûndernimming oprjochte mei de namme Handelshuis Hettema of Hettema Aardappelhandel en is de oprjochtingsdatum: 27-2-1898, dat is de jierdei fan Hette Hettema, hy wurdt dan 35 jier (* Bitgum 27-2-1863). Mar Hette Hettema hannele al earder yn benammen setierdierappels – ek op Dútslân.

Sjoch Erfgoed Fundaasje:
Hannelshûs Hettema
Kertiersteat Hette Tjitzes Hettema
Genealogy Hellema
HZPC op Wikipedia

As de soannen Tjitze en Fokke yn ’e saak komme wurdt de namme: Firma Hettema Zonen.
Yn 1999 is Hettema Zonen fuseard mei de ZPC ûnder de namme HZPC.
HZPC, de famylje Hettema en Erfgoed Fundaasje wolle der graach achter komme oft der noch bewiistikken binne oer de oprjochting yn 1898, want dy binne oan no ta net foar hannen. Wa hat noch sokke dokuminten? It giet dan om keapakten, foto’s mei data en âlde rekkens.

UTSTALLING ALD STEDHÛS FRJENTSJER

Yn it âlde Stedhûs te Frjentsjer (Riedhúsplein 1) is in permaninte útstalling ynrjochte fan it wurk fan Erfgoed Fundaasje, yn ’e mande mei Historisch Centrum Franeker en ’t Bildts Aigene. Hjirûnder in oersicht mei tekst en foto’s.

Besichtiging op ôfspraak: 058-212 00 35.

Klik hjir foar de foto’s.
Klik hjir foar Frysk.
Klik hjir foar Ingels.
Klik hjir foar Nederlâns.

SKINKING KOLLEKSJE ZIJLSTRA EASTERBIERRUM

– Skinking Kolleksje Zijlstra,
– Genealogy Zijlstra

BELANGRYK  ZIJLSTRA ARGYF

Op 1 augustus 2020 is troch Theodora Jelles Zijlstra en har man Tæke Meintes Brandsma te St.-Anne in Zijlstra-argyf oan Erfgoed Fundaasje skonken. Dat bedriuws- en famyljeargyf waard lang bewarre op ’e Sylstra-pleats op Kleaster-Lidlum ûnder Easterbierrum en kaam by Thea Brandsma-Zijlstra telâne omdat har staach as lêste op dy âlderlike pleats buorke.
Dit argyf is fan grutte wearde, want de famylje hat de bedriuwsboekhâlding sawat sûnder hiaten behâlden fan ein 19e iu oant de njoggentiger jierren fan ’e 20e iu.
Oan ’e ynvintarisaasje wurdt fierder wurke en dy wurdt op dit plak op termyn oanfuld.

‘STELLE’ OM ITEN

Wa giet as arbeidster fan 62 út te stellen? Maaike Alles Sybrandi (1815-1903), in oerbeppe fan ’e presidint fan ’e Nederlandsche Bank.
Dêr binne net sa’n bytsje lju ûnder it arbeidzjend folk dy’t alle dagen fan moarns fjouwer oant jûns seizen bodzje foar in goarrich lean. Dy geane mei de honger yn ’e hals om iten út. Maaike is arbeidster, har man arbeider, beide wurde se feroardiele omdat se stellen hawwe.
Dat is noch mar even lyn, in mannich generaasjes.

Lês fierder: Kertiersteat Jelle Zijlstra– ynlieding en nr. 27 – sykje mei de sykfunksje

US ALLER KAREL DE GRUTTE

Wat moat Karel de Grutte hjir? Sawat iderien yn it nachtlân (Abendland) hat bloed yn ’e ieren fan dizze fjoerfrettende twinger en tagelyk Heit fan Europa. Sadwaande hat er ek in plak yn de Kertiersteat fan Goasse Goasses Offringa, ûnder oaren it safolleste, te witten nûmer 570.270.302.208. Wat seit dat ‘heech’ komôf?  As je rekkenje dat it oantal foarâlden per generaasje ferdûbelet, dan ha je yn ’e tiid fan oerpake Karel teoretys 570 miljard foarâlden. En om 800 hinne wurdt Europa befolke troch mar sa’n 35 miljoen.

Sa betreklik, sa tagelyk tichby. Klik bygelyks, ast der niget oan hast, troch nei nûmer 8701634 yn dizze kertiersteat Floris V graaf fan Hollân en Seelân, ’Der keerlen god’ en ‘Hear’ fan Fryslân’, sa neamt de man himsels teminsten; of nei Mathilde Plantagenet en al dy har foarâlden, nûmer 139226153. En ast de smaak te pakken hast, is dêr fuortby samar nûmer 17820946945 Gorm den Gamle, de Alde, de earste koaning fan Denemarken. No ja, evensagoed: oaren sille trochdolle oan Adam ta: Offringa: From Adam To Esther

HOKKE ANNO 1822

Foardat se trouwe hawwe Baukje Jans Jousma en Rinze Lucas Nauta te Bitgum trije bern. Ongetroud gearwenje is yn ’e Klaaiboustreek begjin 19de iu bûtenwenstich, mar is dat yn dy tiid dan ek not-done?
It tsjut der net op dat Bauky en Lucas der mar op los bilje of libje: Lucas wol wol witte dat er de heit is, /…/
Sosjaal-histoarysk ûndersyk nei dit apart ferskynsel kin sicht jaan op foarûndersteld taboe fan doe.

Lês fierder: Genealogy Jousma – sykje mei de sykfunksje

FRIJ FAN IN ACHTERNAMME?

Job Sytses Sytsma, arbeider te Bitgum, tekenet syn foarnamme en patronym ûnder in akte yn 1823 folút: Job Sytses – gewoan patroan is yn syn tiid it brûken fan inkeld en allinne inisjalen. Dêrfoaroer folstiet Job by it skriuwen fan syn achternamme hjir mei de lêste komponint, it bliuwt by Job by: sma. Wol Job Sytses sjen litte dat it wol ta kin mei eigenammen? Frij fan dy fannen, nije moade, moares?

Lês fierder: Genealogy Jousma – sykje mei de sykfunksje

AS IT DAGET

by wurd en geast fan Obe Postma.

Hawwe jimme wolris west yn it tsjerkje fan Nijhuzum?
Ik ha ek wol myn besinnen yn dat doarpke hân,
wie it net yn ’e tsjerke dan wol foar de pleatsen oer,
dy stjelp fan generaasjes Galema’s,
/…/
Mar no wolle frjemde opstigings – sa’t skynt
gjin weet fan sielelibben – te Blessum
de hegere kultuer frij baan jaan:
Lês fierder

Ynterieur Blessum

Lês mear: Genealogy Offringa – sykje dêr mei de sykfunksje op FERGEES

Klik hjir foar argiven.